Τύπος τοπίου

Η περιοχή της Ανω Μεσαράς όπου περιλαμβάνεται το Ίνι και το Μοναστηράκι έχει μια ιδιαίτερη αξία που οφείλεται στη βιοποικιλότητα. Πρόκειται για αγροτική περιοχή που διατηρεί σε κάποιο βαθμό λιβαδική και φρυγανική βλάστηση, τοπικά σε καλή κατάσταση διατήρησης αλλά κυρίως διατηρεί μια ενότητα τρεχούμενων και εποχικών ρεμάτων και μικρών ποταμών, όλα της λεκάνης του Αναποδάρη, που είναι ιδιαίτερα σημαντικά, ως εστίες και γέφυρες βιοποικιλότητας. Η βλάστηση στις όχθες των ρεμάτων και τα μικροοικοσυστήματα που συντηρούν προσελκύουν πολλά διαφορετικά είδη πουλιών. Η κατασκευή νέων φραγμάτων υπήρξε καταλυτική για την βιοποικιλότητα στην περιοχή καθώς δημιουργήθηκαν νέα ενδιαιτήματα για κάποια είδη και διευρύνθηκαν για κάποια άλλα. Έτσι πλέον η περιοχή διαθέτει τοπικά σημαντικό πληθυσμό υδρόβιων πουλιών που διαχειμάζουν, όπως φαλαρίδες (Fulica atra), διάφορα είδη από αγριόπαπιες (για παράδειγμα τη σπάνια Βαλτόπαπια Aythya nyroca), αρπακτικά πουλιά και άλλα. Ειδικά το φράγμα Ινίου προσελκύει και κορμοράνους (Phalacrocorax carbo) λόγω της εισαγωγής ψαριών (τόσο «ωφέλιμων» όσο και βλαπτικών για τη βιοποικιλότητα σαν τα χρυσόψαρα). Στη λίμνη φωλιάζουν φαλαρίδες, νανοβουτηχτάρια, νερόκοτες και πρασινοκέφαλες πάπιες. Την άνοιξη, αλλά και νωρίς το φθινόπωρο, στη λίμνη Ινίου παρατηρούνται πολύ περισσότερα είδη πουλιών με ποικιλία υδροβατικών και παρυδάτιων όπως διάφοροι ερωδιοί, χαλκόκοτες, γλαρόνια, σκαλίδρες, σουσουράδες και άλλα. Οι ενδημικοί λιμνοβάτραχοι της Κρήτης (Pelophylax cretensis) θα είχαν επωφεληθεί ιδιαίτερα αν τα χρυσόψαρα δεν κατανάλωναν αυγά και την σημαντική υδροφυτική βλάστηση. Οι ποταμοχελώνες (Mauremis rivulata) ευνοούνται και επεκτείνουν τη ζώνη ωοτοκίας τους στα γειτονικά χωράφια. Έντομα όπως οι κουνουποφάγες λιβελλούλες αφθονούν. Στη μικρή αλλά και πολύ όμορφη τεχνητή λίμνη στον ποταμό Αυλιώτη στην περιοχή «Κεράς» έχουμε επίσης καλή αφθονία πουλιών και ερπετών όπως τα νερόφιδα (Natrix tesselata). Η επιπλέουσα βλάστηση με ποταμογείτονες είναι σημάδι υγείας του οικοσυστήματος. Το είδος πτηνού που μπορεί να χαρακτηριστεί «σύμβολο» βιοποικιλότητας για την περιοχή είναι η Πετροτουρλίδα (Burhinus oedicnemnus) γνωστή στους κατοίκους της περιοχής απλά ως Τουρλίδα όνομα που μπερδεύει με άλλο είδος. Η πετροτουρλίδα είναι νυχτόβιο είδος που ζει κυρίως σε χέρσα εδάφη αλλά εδώ παρατηρείται και σε ελαιώνες κοντά σε ρέματα. Τρέφεται με έντομα, σαλιγκάρια και άλλα μικρά ζώα που πιάνει στο έδαφος. Η περιοχή είναι μάλλον η σημαντικότερη αναπαραγωγική για το είδος στην Κρήτη και πρέπει να προσεχθεί γιατί θεωρείται τρωτό είδος τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Ευρώπη. Οι κύριες απειλές για το είδος στην περιοχή είναι η θήρευση (παράνομη αφού το είδος είναι προστατευόμενο) και κυρίως η καταστροφή αυγών και νεοσσών από καλλιεργητικές πρακτικές (καθώς οι θέσεις φωλεοποίησης είναι στο έδαφος και συνήθως δεν είναι εύκολα ορατές).

Μοναδικότητα – σπανιότητα 

Το φυσικό περιβάλλον της περιοχής του Ινίου  μπορεί να χαρακτηριστεί χωρίς υπερβολή μοναδικό και διαφορετικό από αυτό της υπόλοιπης περιοχής του Δήμου. Οφείλεται κατά κύριο λόγο στον παράγοντα «νερό», όπου είναι έντονός στη περιοχή από την αρχαιότητα. Ο ποταμός «Ινιώτης ή Αυλιώτης» ρέει και «ζώνει» από Ανατολή και Νότο το Ίνι, και σήμερα δίπλα από την κοίτη του σώζονται ακόμη επιβλητικά τα ερείπια των νερόμυλων που κινούνταν από τα νερά του, Ρωμαϊκές κρήνες, αρχαία υδραγωγεία, πέτρινοι υδαταγωγοί και άλλα οικήματα – μνημεία της αγροτικής –γεωργικής  πολιτιστικής κληρονομιάς. 

Το παλιό φράγμα Ινίου το οποίο κατασκευάστηκε με την προσωπική εργασία των χωριανών κατά τη δεκαετία του 1950 με τα παλιά αντλιοστάσια και τα δίκτυα για την άρδευση των κήπων γύρω από το φράγμα σηματοδοτεί μια ολόκληρη εποχή, επειδή διαφοροποίησε τους παραγωγούς του Ινίου, τους επέβαλε στα παζάρια της ευρύτερης περιοχής (Αρκαλοχώρι, Καστέλι, Πύργος, Ασήμι, Μοίρες, Βιάννος κλπ) και τους κατέστησε πρώτους και μοναδικούς στην προσπάθεια επιλογής των καλύτερων ποικιλιών σπόρων, καθιερώνοντάς τους εκλεκτούς προμηθευτές άριστων φυτών για τους αγρότες ολόκληρης της Μεσαράς. Η εμπειρία αυτή τους έδωσε το έναυσμα να διεκδικήσουν ένα νέο μεγαλύτερο φράγμα νερού για να καλύψει της σύγχρονές ανάγκες άρδευσης όλης της περιοχής. Η προσπάθειες των κατοίκων είχαν θετικό αποτέλεσμα και το 2002 κατασκευάστηκε το νέο φράγμα Ινίου χωρητικότητας περίπου 2.000.000 κ.μ.

Απειλές για το περιβάλλον της περιοχής

Η περιοχή διαθέτει πλήθος αξιόλογων γεωφυσικών, ιστορικών πολιτιστικών και πολιτισμικών χαρακτηριστικών καθώς και περιοχές ιδιαίτερου φυσικού κάλλους που χρήζουν προστασίας. Παράλληλα όμως υπάρχουν στοιχεία που τεκμηριώνουν την περιβαλλοντική υποβάθμιση κυρίως λόγω

• Εντατικής εκμετάλλευσης των φυσικών πόρων.  Οι πηγές της περιοχής τροφοδοτούν την πόλη του Ηρακλείου με πόσιμο νερό,
• Υπερεκμετάλλευση των νερών του ποταμιού,
• Ρύπανσης των υδάτων από απόβλητα ελαιουργείων και από οικιακά λύματα,
• Ρύπανσης των εδαφών από λιπάσματα και ραντίσματα,
• Ρύπανση της ατμόσφαιρας από πυρηνελαιουργεία,
• Περιβαλλοντική υποβάθμιση από πιθανή εγκατάσταση αεροδρομίου στο Καστέλι,
• Αλόγιστης ρίψης απορριμμάτων σε περιοχές υψηλής αισθητικής αξίας

 Πολιτισμικό Περιβάλλον

Ο παλιός πυρήνας του οικισμού Ίνι είναι παραδοσιακός με ιδιαίτερα αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά.

Το αρχαιολογικό και ιστορικό παρελθόν της περιοχής του Ινίου χάνεται στα βάθη της προϊστορίας. Υπάρχουν πολυπληθείς αρχαιολογικοί χώροι Μινωικής περιόδου με κυριότερη εγκατάσταση στη θέση Πυργί και Ρωμαϊκής περιόδου με την αρχαία Αρκαδία.

Η περιοχή είναι πλουσιότατη σε αρχαιολογικά σημεία με ανασκαφικά ευρήματα ιδιαίτερης σπουδαιότητας. Σε διάφορες θέσεις γύρω από το χωριό Ίνι όπως Κεφάλα, Ελληνικά, Αγκουτσακιά, Γούρνα, Πετροκεφάλια και αλλού, αλλά και στο κοντινό χωριό Βακιώτες, βρίσκονται μερικά από τα πιο σημαντικά ερείπια της αρχαίας πόλης των Αρκάδων ή Αρκαδίας των ελληνορωμαϊκών χρόνων, όπου σε εκείνα τα χρόνια η πόλη παρουσίασε ιδιαίτερη οικοδομική άνθηση και οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη.

Σώζονται αρκετά επιφανειακά δείγματα αρχαίων έργων της εποχής όπως δημόσια λουτρά (βαλανείον), καμπυλόγραμμο αψιδωτό δημόσιο οικοδόμημα, αψιδωτά κτίσματα, υδραγωγεία και δεξαμενές, αρχιτεκτονικά μέλη δημόσιων οικοδομημάτων και πολλές επιγραφές που έχουν βρεθεί. Αξιοσημείωτο είναι ότι οι ανασκαφές του 2001, έφεραν στο φως μια τρίκλιτη πρωτοχριστιανική Βασιλική στη θέση Κεφάλα, με διασωζόμενους τοίχους και πεσσούς που χωρίζουν τα κλίτη με ημικυκλική αψίδα και πάτωμα από τετράγωνες λίθινες και κεραμικές πλάκες. Αποκαλύφθηκε το ιερό Βήμα, η βάση του κιβωρίου της Τράπεζας και μαρμάρινα θραυσμένα θωράκια του φράγματος του πρεσβυτερίου κοσμημένα με ανάγλυφους σταυρούς. Συλλέχτηκε ικανός αριθμός από τμήματα μαρμάρινων κιονίσκων, μαρμάρινα και πώρινα κιονόκρανα, βάσεις κιόνων, πώρινος αμφικίονας, αρχαίες επιγραφές σε δεύτερη χρήση και άλλα αρχιτεκτονικά μέλη. Το οικοδόμημα, που χρονολογείται στον 6ο αι. μ.Χ., ταυτίζεται με τη δεύτερη(;) πρωτοχριστιανική βασιλική της ιστορικής επισκοπής της πόλης Αρκαδίας, που τα εκτεταμένα ερείπια της είναι ορατά στην περιοχή.

Εκτός όμως από την αρχαία ιστορία η περιοχή του Δ.Δ. Ινίου φημίζεται για τη μεσαιωνική και νεότερη ιστορία και τη πλούσια λαογραφία της. Βυζαντινοί, Άραβες, Βενετσιάνοι, Οθωμανοί έχουν αφήσει ερευνήσιμα και αναδείξιμα τα ίχνη τους. Το πλήθος των τοπωνυμίων με τους θρύλους τους που περιβάλλουν το χωριό είναι ενδεικτικά των «περιπετειών» της περιοχής όλους αυτούς τους αιώνες. Και η σύγχρονη όμως ιστορία με την πλούσια δράση των αντάρτικων ομάδων της Εθνικής Αντίστασης στην ευρύτερη περιοχή του ανατολικού Μονοφατσίου κατά την Γερμανική κατοχή με τους κάτοικους της περιοχής να ξεχωρίζουν για το πατριωτισμό τους. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο οικισμός Μαχαιρά του Δ.Δ. Ινίου είναι ένα από τα χωριά με τη μεγαλύτερη προσφορά στους εθνικούς και απελευθερωτικούς αγώνες κατά τη διάρκεια της Γερμανικής κατοχής στο Δήμο Μίνωα Πεδιάδος.

Πλούσια είναι και η λαογραφική παράδοση της περιοχής όπου οι κάτοικοι συνεχίζουν ακόμα και σήμερα να διατηρούν τις τοπικές παραδόσεις, τα ήθη και τα έθιμα.

Η ευρύτερη περιοχή του Δήμου Μίνωα Πεδιάδος και το Δ.Δ. Ινίου ξεχωρίζει για τη πολύ-πολιτισμικότητα του αφού στη περιοχή και στα γύρω χωριά μετά τη Μικρασιάτικη καταστροφή εγκαταστάθηκε μεγάλος αριθμός προσφύγων.

Το Δ.Δ. Ινίου παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον διότι και οι τρείς οικισμοί που το απαρτίζουν (Ίνι, Μοναστηράκι και Μαχαιρά) έχουν διαφορετικά εθνογραφικά και πολιτισμικά στοιχεία, με αποτέλεσμα ο Κρητικός και ο Μικρασιάτικος πολιτισμός να δένει αρμονικά δημιουργώντας μια ιδιαίτερη πολιτισμική σύνθεση. που πραγματικά αξίζει να μελετηθεί και να αποτελέσει αντικείμενο έρευνας έτσι ώστε να γίνουν γνωστά τα θετικά αποτελέσματα που έχει η συνύπαρξη και η συμβίωση δύο διαφορετικών πολιτισμικών υπόβαθρων, αλλά και τον τρόπο που διαμορφώνεται η νέα πολιτισμική πραγματικότητα της περιοχής.

Αναγνωρισιμότητα

 Ως ιστορικός τόπος υπήρξε διοικητικό κέντρο του «κοινού των Αρκάδων» και έδρα της επισκοπής Αρκαδίας. Σήμερα στην αρχαία πόλη Αρκαδία υπάρχει σημαντική ανασκαφική δραστηριότητα και ευρήματα.

Για την παραγωγή σπόρων και λαχανικών. Οι παραγωγοί του Ινίου μονοπωλούσαν, μέχρι την δεκαετία του 80, τα παζάρια του Νομού Ηρακλείου και διακινούσαν επιλεγμένες τοπικές ποικιλίες σπόρων και φυντανιών.

Για το πανέμορφο τοπίο της Κεράς στο παλιό φράγμα Ινίου με την εκκλησία της Ζωοδόχου Πηγής, πόλο έλξης ντόπιων επισκεπτών / προσκυνητών αλλά και ξένων τουριστών. 

Για το μεγάλο υδάτινο φράγμα με την εξαιρετική χλωρίδα και ορνιθοπανίδα, με  σπάνια είδη πολλές φορές και απειλούμενα.

Για την πολιτιστική, δημιουργική δραστηριότητα των κατοίκων, και την παράδοση της φιλοξενίας.

Για τις εκδηλώσεις «Αρκάδεια»,που είναι θεσμός, προσελκύουν πολλούς επισκέπτες από μακρινά μέρη, είναι θεματικές με έμφαση στην ανάδειξη του φυσικού και πολιτιστικού αποθέματος της περιοχής, απευθύνονται τόσο σε παιδιά και νέους ανεξάρτητα από το φύλλο την ηλικία και το πολιτισμικό τους υπόβαθρο